Park kulturowy w Kruszynianach jedyną szansą na zatrzymanie kurzych ferm? To nowy pomysł Rzecznika Praw Obywatelskich

- Park kulturowy uchwala się w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Wydaje się zatem, że przedmiotowa instytucja jest wręcz dedykowana takim miejscowościom, jak Kruszyniany. Przy założeniu przewidzenia w przepisach uchwały zakazów lokalizowania uciążliwych inwestycji – takich jak np. fermy hodowlane – park kulturowy istotnie przysłużyłby się zachowaniu dziedzictwa historycznego Kruszynian - pisze Maciej Taborowski, zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zwrócił się z pismem do Małgorzaty Dajnowicz, Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, z pytaniem o zasadność parku kulturowego. Zgodnie z przepisami uchwałę w tej sprawie podejmuje Rada Gminy, ale obowiązana jest ona wcześniej do zasięgnięcia opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Rzecznik poddał też pod rozwagę konserwatora możliwość wpisania obszaru całej wsi do rejestru zabytków jako "układu ruralistycznego". W ten sposób wszelkie inwestycje na tym terenie musiałyby być uzgadniane bezpośrednio z konserwatorem.

Czytaj więcej: Kurniki pod Kruszynianami coraz bliżej. Jest zielone światło od burmistrz

Gmina Krynki od kilku lat jest terenem sporu między mieszkańcami żyjącymi z turystyki a tymi, którzy stawiają na biznes fermiarski. Początkowo w planach inwestorskich były cztery fermy we wsi Górka dla brojlerów w liczbie 35 tysięcy i 80 tysięcy w Kruszynianach dla 89 tysięcy i 240 tysięcy. Jesienią 2019 roku inwestorzy wycofali się z części inwestycji. Pozostałe dwie są na etapie procedur administracyjnych i sądowych.

Rzecznik Praw Obywatelskich włączył się do tego sporu po skargach mieszkańców, obawiających się uciążliwości związanych z hodowlą brojlerów.

- Poważnie obawiam się, że funkcjonowanie ferm, czy podobnych obiektów przemysłu hodowlanego, może położyć kres kulturze tatarskiej na Podlasiu. Będzie to niepowetowana strata nie tylko dla samych Tatarów osiadłych w Polsce, ale i dla całego społeczeństwa polskiego - podkreśla zastępca RPO.

Rzecznik podkreśla, że Kruszyniany ze względu na swoje unikatowe zasoby kulturowe zasługują na szerszą ochronę konserwatorską niż dotychczas. Z pewnością też tej ochrony potrzebują.

To Cię zainteresuje: Rzecznik Praw Obywatelskich idzie do sądu ramię w ramię z mieszkańcami Górki

Wieś nie ma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. To sprawia, że powstrzymanie kurzego biznesu jest bardzo trudne. Wobec braku planu takie inwestycje, jak fermy przemysłowe, budowane są na podstawie indywidualnych zgód władz lokalnych. Dla władz Krynek dziedzictwo kulturowe Kruszynian nie jest natomiast istotnym argumentem przeciwko fermom.

RPO podziela obawy mieszkańców, że kurzy przemysł zaszkodzi temu dziedzictwu. Odstraszy turystów, a samym mieszkańcom uprzykrzy życie i pozbawi ich źródła dochodów. W takich warunkach dbanie o spuściznę przodków zapewne okaże się ostatnią pozycją na liście ich potrzeb – a to może oznaczać kres sławy Kruszynian jako kolebki wielokulturowości.

Gmina Krynki słynie z bogactwa przyrodniczego (obszar Natura 2000) i wielokulturowej historii. W Kruszynianach - wsi założonej przez Tatarów z nadania króla Jana III Sobieskiego - znajdują się słynne na całym świecie: drewniany meczet z XVII w, mizar i cerkiew prawosławna. Wszystkie te obiekty, a także układ przestrzenny wsi z XVII, wpisane są do rejestru zabytków.